معرفی تفسیر نور قرائتی

شناسنامه تفسیر

نام معروف: تفسیر نور
مؤلف: محسن قرائتی
تولد: ۱۳۲۲ش - معاصر
مذهب: شیعه اثنی عشری
زبان: فارسی
تعداد مجلدات: ۱۲ جلد
مشخصات نشر: این تفسیر تا جلد چهارم از سوی انتشارات در راه حق قم به چاپ رسیده و بقیه مجلدات توسط مؤسسه مؤلف درس های تفسیر در قطع وزیری نشر یافته است.
 

معرفی مفسر و تفسیر

محسن قرائتی کاشانی از نویسندگان و خطبای فعال معاصری است که در سال ۱۳۲۲ شمسی در شهر کاشان در خانواده ای مذهبی به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی خود را در این شهر گذراند، سپس به حوزه علمیه قم آمد و پس از گذراندن مقدمات و درس های سطح از دروس خارج آیت الله حائری بهره برد.
 
برخلاف گذشتگان، شیوه جدیدی برای تفسیر شفاهی به وجود آورد و روش شفاهی تفسیر را از گفتن، به نشان دادن و ترسیم کردن و دسته بندی و تقسیم موضوعات دگرگون ساخت.(1) او به صورت کلاس مباحث قرآنی و تفسیر را روی تخته می نوشت و برای جمعیت های زیاد شرح و توضیح میداد. وی این سبک از تفسیر را برای عمومی سازی معارف قرآن و گستراندن آن به وجود آورد و حتی برای این هدف به سمت حوزه های دینی آمد و آنان را آموزش داد که چگونه این روش را یاد بگیرند و در این راه تلاش گسترده ای انجام داد و در حوزه تفسیر و ذکر معارف قرآن به شهرهای کشور سفر کرد. وی پیش از این کار، در تدوین تفسیر نمونه فعالیت داشته و تجربه گروهی را به تفسیر دیگری با سبک متفاوت منتقل کرده است. این مؤلف سال های متمادی است که از طریق رادیو و تلویزیون، درس های قرآن را ارائه می دهد و به دلیل مردمی و گویا و عینی بودن مطالب، و استفاده از روش تطبیق با موضوعات عینی و ملموس جامعه و کاربردی کردن آموزه های اخلاقی، مورد توجه و اقبال مردم قرار گرفته و شنوندگان بسیاری را به برنامه های خود جلب کرده است.
 
این تفسیر به زبان فارسی ساده و روان و بدون تفصیل نگاشته شده و تفسیری کامل و شامل همه آیات قرآن و به ترتیب مصحف و در دوازده مجلد به تحریر در آمده است. هدف از تدوین این تفسیر به گفته مفسر (تفسیر نور، ج ۱/ ۴) این بوده تا درس هایی از قرآن را که قابل ترجمه به زبان های زنده دنیا است، به صورت تابلو و پیام در آورد و لذا از طرح مباحث و اصطلاحات فنی، ادبی، فقهی، کلامی و فلسفی که مخصوص گروه های خاصی است، احتراز کرده، بیشتر پیام ها و درس ها از متون تفاسیر معتبر شیعه و سنی استفاده گردیده، به مطالبی که راهگشای زندگی و قابل عرضه در جامعه مسلمین باشد، پرداخته است. مفسر پس از اندکی توضیح درباره کار خود وارد تفسیر شده و از سوره حمد شروع و تا آخر مصحف این ترتیب را رعایت کرده است. روش او در آغاز هر سوره، توضیحات عام درباره آن، از قبیل نام سوره، تعداد آیات، فضیلت سوره و سپس پیام های کلی از سوره است.
 
به گفته مفسر، این تفسیر از سوی محققانی چند در حوزه علمیه مورد نقد و بررسی قرار گرفته و برای این که مطمئن شود تفسیر او مسیر درستی را طی می کند، همواره از کسانی می خواهد که آن را مطالعه و نقد کنند، و کسانی مانند آیت الله سید مهدی روحانی و دیگران این تفسیر را مورد ارزیابی قرار داده اند.
 
قرائتی به سیمایی از درس های تربیتی سوره اشاره می کند و یکایک آیات را عنوان و ترجمه می نماید. در این قسمت است که توضیحات مناسب با آیه همراه با ذکر نکات تاریخی و اخلاقی و اجتماعی به طور دسته بندی شده آورده می شود. از نظر روش بیان و تقسیم مطالب شبیه به تفسیر راهنمای اکبر هاشمی رفسنجانی است، گر چه به تعبیر مفسر در تفسیر راهنما هر نکته و احتمال استخراج شده، اما به نظر قرائتی در اینجا، آن چه نفع و فایده هدایتی و تبلیغی داشته، بیان شده است.
 
تفاوت دیگر در روش تفسیری، استفاده از روش تطبیق به جای روش استنباط و کشف دلالت است. از این رو موارد بسیاری است که مباحث موضوعات آیه نیست، اما با نگاه تطبیقی می تواند از سنخ کارهایی که عرفا تطبیق می دهند، مربوط به معارف باشد.
 
این تفسیر در آغاز تا جلد چهارم توسط انتشارات در راه حق قم به چاپ رسیده و بقیه مجلدات توسط مؤسسه مؤلف نشر یافت، اما در چاپ های دیگر به صورت مکرر توسط«مؤسسه درس های تفسیر» که مدیریت آن به عهده خود مفسر میباشد، نشر یافته است. آغاز انتشار جلد نخست آن زمستان سال ۱۳۷۴ ش است.
 
لازم به یادآوری است که از این مجموعه تفسیری، گزیده ای ساده و روان در قطع پالتویی، در قالب ارائه تفسیری آموزشی برای ادارات و ارگانها و مراکز آموزشی چاپ و نشر یافته و در طرح کامپیوتری کردن سی دی های آن تهیه شده است که خود دلیل بر ارائه نمونه های مختلف از تفسیر برای عرضه مفاهیم قرآن در سطح های گوناگون است.
 
پی‌نوشت‌:
1. مجله بینات، شماره ۹، صص ۱۰۸ - ۱۱۸.
 
منبع: شناخت نامه تفاسیر، سید محمدعلی ایازی، چاپ اول، نشر علم، تهران، 1393ش، صص 557-555